Trong Gatsby Tổ Chảng (The Great Gatsby) của F. Scott Fitzgerald có một câu nghe rất quen: “The poor son of a bitch”. Câu này theo bác Lộc Phàm là thuộc loại “bất dịch” nên không thể dịch được.
Nhắc tới Gatsby Tổ Chảng là nhắc tới Giấc mơ Mỹ. Nó thành lệ đến nỗi dịch giả viết lời giới thiệu áy náy sợ độc giả biết không tới nên cũng trưng ra kèm theo đôi lời dạy bảo. Nhưng Giấc mơ Mỹ có thiệt cũng chính là Giấc mơ Đại gia không? Biết đâu? Cái này chắc phải đợi đi hỏi ai ở Mỹ hay là Đại gia mới có câu trả lời xác đáng.
Chuyện rằng thi sĩ gái Dorothy Parker, trong đám tang Fitzgerald, đứng trên bờ huyệt sắp lấp của bạn đã chôm (không hề trích dẫn) câu đó để khóc. Giấc mơ Mỹ từ tác phẩm bước ra cuộc đời.
Chí Phèo, nghe đồn, là từ cuộc đời bước vào tác phẩm. Vậy mà không thấy ai nhắc Giấc mơ Việt Nam. Thiệt ra câu đó phải dành cho [những] Giấc mơ Việt Nam mới đúng. Hết đời này đến đời khác.
Mỗi người Việt Nam khi nằm xuống, nếu không có ai đó đứng ở trên (thương tình) nói một câu tổng kết hết nhiệm kỳ an ủi vậy cho đỡ tủi thì mình nằm ở dưới cũng phải nghĩ rứa thôi. Thành thật chút đi.